ویژگیهای عمومی استان خراسان رضوی:
استان خراسان رضوی، مهمترین و اصلی ترین کانون زیستی در مشرق کشور جمهوری اسلامی ایران
است و به عنوان مرکز ثقل فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور در این منطقه،
حیات پرباری را می گذراند. این استان به علت در برداشتنن یکی از مکانهای مقدس شیعیان،
حرم مطهر رضوی، و به خاطر مجاورت با کشورهای ترکمنستان و افغانستان و همچنین به لحاظ
رواج گردشگری دینی، رونق فعالیت های بازرگانی و گسترش مسائل سوق الجیشی، اهمیت و اعتبار
فراوانی دارد.
پیشینه تاریخی:
استان خراسان رضوی، قسمت نسبتا کوچکی از خراسان تاریخی است. سرزمینی که در گذشته نواحی
بسیار گسترده ای را در بر می گرفته و قلمرویی یکپارچه داشته است. اما امروزه بخشی از
آن شامل سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و قسمت هایی از استانهای دیگر، در کشور
ایران واقع است و بخشهای بزرگ تری از آن در کشور افغانستان و جمهوری های شمال و شمال
شرق ایران قرار دارد.
خراسان بزرگ تاریخی، یکی از کانون های شکل گیری تمدن بشری بوده و چه در دوران های کهن
و پیش از اسلام و چه در دورانهای اسلامی، مردمانی هوشمند و سختکوش در آن می زیسته اند
که در پیدایش و گسترش دانش و فرهنگ و پدید آوردن عناصر تمدنی نقش بسزایی ایفا کرده
اند. این سرزمین حوادث تاریخی و مهم و متعددی را از سر گذرانده است. امروزه خراسان
رضوی یکی از غنی ترین بخشهای خراسان تاریخی است و به صورت یکی از معتبرترین و عمده
ترین استان های کشور جمهوری اسلامی، به حیات پربار خود ادامه می دهد.
ویژگیهای طبیعی:
استان خراسان رضوی با در بر گفتن 7 درصد از خاک کشور ایران، 116.348 کیلومتر مربع وسعت
دارد و در میان 33 تا 37 درجه عرض شمالی و 56 تا 61 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ
واقع شده است. به موجب سرشماری سال 1385 جمعیت این استان 5.593.079 نفر برآورد شده
که حدود 8 درصد جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد. خراسان رضوی از تنوع اقلیمی برخوردار
است، اما روی هم رفته جزء مناطق نیمه خشک به شمار می رود. با این وجود نزولات آسمانی
در این منطقه در حدی است که آب برای مصارف شهری و صنعتی و کشاورزی را تامین می کند.
منابع آب سطحی خراسان رضوی، به صورت چشمه سارها، چند رودخانه ی آب شیرین دائمی و رودخانه
های فصلی است و منابع آبهای زیرزمینی، تعداد پرشمار قنات و چاه های عمیق و نیمه عمیق
را تغذیه می کند. در این منطقه چند رشته کوه وجود دارد که دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود
از دیگر کوهستان ها مرتفع تر و پر امتدادتر است. بلندترین قله در رشته کوه بینالود
واقع است و 3150 متر ارتفاع دارد. در کوهستان های خراسان رضوی، غارهای متعددی شناسایی
شده اند که دیدن آنها برای کوهنوردان و غارشناسان بسیار جالب و جذاب است.
محدوده ی جغرافیایی :
استان خراسان رضوی از شمال به جمهوری ترکمنستان، از غرب به استان های خراسان شمالی
و سمنان، از جنوب به استان خراسان جنوبی و از شرق به کشور جمهوری اسلامی افغانستان
محدود است.
این استان به دلیل وابستگی های دیرین با استان های خراسان شمالی و جنوبی ، هنوز هم
مرکزیت اقتصادی و اجتماعی خود را نسبت به این دو استان تا حد زیادی حفظ کرده است. همچنین
834 کیلومتر مرز مشترک با دو کشور همجوار، موقعیتی را پدید آورده است که این استان
می تواند به عنوان کانون مناسبات اقتصادی و فرهنگی پردامنه ای، در میان سه کشور همسایه
به عنوان فعالیت های ثمر بخش بپردازد.
آمیختگی های قومی، فرهنگی و حکومتی، در دوران های دور تاریخی، میان مردمان ساکن در
نواحی مرزی و وجود زبان و رسوم و آداب و عادات مشترک در میان این مردمان، زمینه ساز
مراودات وسیع در بین آنان بوده و گرچه پاره ای تحولات سیاسی در دهه های اخیر سبب گسستگی
هایی در میان مرزنشینان شده بود، اما در حال حاضر امکانات لازم برای برقراری مناسبات
اقتصادی از هر نظر فراهم شده و گذرگاه های مرزی دیرینه سال، همچون دوغارون در مرز افغانستان
و لطف آباد و باجگیران در مرز ترکمنستان می تواند مجرای پر رونقی برای مراودات بازرگانی
پر حجم میان خراسان و آن دو کشور باشد.
محیط زیست:
اقلیم متنوع در استان خراسان رضوی، زمینه ساز شکل گیری پدیده های طبیعی گوناگون در
این استان گردیده و جلوه های دلپذیر و پرغنایی را در این سرزمین پدید آورده است.
در خراسان رضوی از دره های سرسبز با هوای خنک، پوشش گیاهی پایدار، چشمه سار های پرآب،
در پناه قله های پر برف و یخچالهای طبیعی دیرینه سال گرفته، تا دشتهای حاصلخیز و کویرهای
خشک و نمکزارهای وسیع را می توان مشاهده کرد.
این گوناگونی در اقلیم و ساختهای طبیعی، سبب شده است که در این استان انواع گیاهان
از درختان نیمه گرمسیری همچون انار و انجیر و پسته گرفته تا گیاهان سردسیری همچون ریواس
بروید و محصولات مختلف همچون زعفران و محصولات جالیزی ممتاز، در مزارع وسیع و در حجم
زیاد، قابل کشت باشد و جانداران متنوعی در مناطق مختلف آن امکان زیست بیابند. چنین
زمینهای طبیعی مساعدی سبب گردیده که در این استان مناطق حفاظت شده و پارکهای ملی متعددی
برای حفظ گونه های گیاهی و انواع جانوران بومی شکل گیرد. از جمله می توان از مناطق
حفاظت شده ی باغ کشمیر، دربادام، درونه و پناهگاه حیات وحش شیراحمد و حیدری نام برد.
در این میان پارک ملی تندوره در نزدیکی شهر درگز از همه مهمتر و دیدنی تر است. در استان
خراسان رضوی یک دریاچه ی کوچک در منطقه بزنگان و چند آبگیر در کنار چشمه سارها، همچون
چشمه سبز گلمکان و چشمه گیلاس مشهد وجود دارد.
جنگلهای خراسان رضوی کم تراکم است و وسعت آنها چندان زیاد نیست و جمعاً از 440 هکتار
تجاوز نمی کند.
در حیات وحش خراسان رضوی 410 گونه جانوری زیست می کنند که از میان آنها پرندگانی شامل
هوبره، زاغ بور، کبک دری، تیهو، قرقاول سفید، هما، کرکس سیاه، بالابان، شاهین، انواع
عقاب و پستاندارانی همچون قوچ و میش اوریال، کل و بز، آهو، جبیر، یوزپلنگ، گربه وحشی،
کاراکال و گربه پالاس، شاخص و قابل ذکر هستند.
|